Aspergillus, dünyanın her yerine yayılmış yaklaşık 200 mantar (küf) türünden oluşmuş bir cinstir. Yuvarlak hücrelerden oluşmuş mayalardan farklı olarak, Aspergilluslar
hif olarak adlandırılan hücre zincirlerinden oluşan ipliksi mantar türleridir. Doğada saman ve çürüyen bitki artıklarında yaşarlar.
Aspergillus ilk 1729'da İtalyan rahip ve biyoloğu Pietro Antonio Micheli tarafından, Nova plantarum genera juxta Tournafortii methodum disposita olarak kataloglanmıştır.
Mantarın şekli ona Hıristiyan ayinlerinde kutsal su serpmeye yarayan aspergillumu hatırlattığı için bu ismi kullanmıştır.
Büyüme ve dağılımı [değiştir]Aspergillus türleri aerobiktirler ve bol oksijenli hemen her ortamda rastlanırlar, yüzeyde küf olarak büyürler. Mantarlar genelde bol
karbonlu yüzeylerde, glikoz gibi monosakkaritler ile büyümelerine karşın, Aspergillus amilaz enzimleri salgıladığı için nişasta gibi polisakkaritleri de kullanabilir. Bu
yüzden Aspergillus türleri ekmek ve patates gibi nişastalı yiyeceklerin bozulmalarında sıkça görülür, ayrıca çoğu bitki ve ağaç üzerinde de büyürler.
Glikoz, früktoz, maltoz ve nişasta gibi karbon kaynakları ile büyüyebilmelerinin yanı sıra çoğu Aspergillus türü besin maddelerinin çok düşük konsantrasyonda olduğu
veya başka organizmaların kullanmadığı besin kaynaklarının olduğu ortamlarda da büyüme yeteneğine sahiptir. Bunun başlıca örneği olan A. niger, nemli duvarlar
üzerinde büyür, banyolardaki küfü oluşturur.
Ticari önemi
Aspergillus türleri, hem birincil hem ikincil metabolitlerin üretimi nedeniyle ticari önemi en büyük olan mantar türü sayılabilir. A. niger'in en
önemli kullanımı sitrik asit üretimidir; bu organizma dünya çapındaki üretiminin %99'u olan yılda 4,5 milyon ton sitrik asitten sorumludur. A. niger ayrıca hem kendisine
hem başka organizmalara ait enzimlerin üretimi için kullanılır, bunlara örnek glikoz oksidaz ve tavuk yumurta lizozimidir. Bu kullanımlarda kültür katı yüzey üzerinde
değil (ancak Japonya'da bu hâlâ yapılır), sıvı ortam içinde, biyoreaktörde büyütülür. Bu sayede büyümeyle ilgili en önemli parametreler ince bir şekilde kontrol edilebilir.
Ayrıca elde edilmek istenen kimyasalı veya enzimi kültür ortamından ayrıştırmak çok daha kolay olduğu için bu yöntem daha ekonomiktir.
Araştırma
A. nidulans bir araştırma organizması olarak uzun yıllardır kullanılmaktadır. Onun ve A. fumigatus, A. oryzae ve A. niger gibi çeşitli Aspergillus
türlerinin genom dizinleri yakın yıllarda çözülmüştür.
Agar ortamda büyüyen Aspergillus fumigatus
Patojenler
Bazı Aspergillus türleri patojendir, insan ve hayvanlarda ciddi hastalıklara yol açabilirler. Envazif etmen olanlardan en yaygınları Aspergillus
fumigatus ve Aspergillus flavus'tur. Alerjik hastalığa neden olanlar arasında en yaygın olanlar Aspergillus fumigatus ve Aspergillus clavatus'tur. Diğer bazıları zirai
patojendir. Aspergillus türlerinin bazıları tahıl ürünlerinde hastalık yapar, aflatoksin dahil çeşitli mikotoksinler üretirler.
Akciğerde damara yayılmış aspergillosis. Damarın elastika tabakası mavi, aspergillus siyah boyalı.
Aspergillosis [değiştir]Aspergillosis (veya aspergilloz), Aspergillus cinslerinin neden olduğu bir hastalık grubudur. Belirtiler arasında ateş, öksürük, göğüs ağrısı veya
nefessizlik olabilir, bunlar başka hastalıklarda da görüldüğü için tanı koymak zordur. Bağışıklık sistemi zayıflamış veya başka akciğer sorunları olan hastalar buna
müsaittir.
İnsanda hastalığın başlıca biçimleri:
Allerjik aspergillosis (astım, kistik fibroz ve sinüzit hastalarını etkiler)
Akut invazif aspergillosis (bazı kanser hastaları ve kemoterapi görenlerde olduğu gibi zayıf bağışıklık sistemlilerde risk artar)
Dissemine invazif aspergillosis (vücuda yayılmış).
Asklımantarlar bölümünde yer alan pek çok ipliksi mantarlardan biri olan Aspergillus nidulans, ökaryotik hücre biyolojisini çalışmak için kullanılmış önemli bir araştırma
organizmasıdır . Elli yıldan fazla bir süreden beri üzerinde çalışılmakta olan bu organizmaAspergillus türlerinin metabolizmasını anlamak için bir temel
oluşturmuştur.
A. nidulans'ın genom dizini 2005 yılında yayımlanmıştır. Otuz milyon baz çiftinde oluşmakta olup, yaklaşık 9500 proteinkodlayıcı genden oluştuğu tahmin edilmektedir.
Aspergillus oryzae Çin ve Japon mutfaklarında kullanılan, soya fasulyesini
fermente edip miso ve soya sosu üreten bir mantardır. Mantar ayrıca her iki çeşit ülkenin kültüründe de pirinç, patates ve tahıllardaki nişastayı şekere dönüştürüp sake,
şoçu ve huangjiu fermantasyonu için kullanılır.
Japon mutfağında koji olarak adlandırılan mantar kültürünün hazırlanmasında pişmiş pirinç, arpa veya soya fasulyasına A. orizae sporları serpilir. 3-4 gün boyunca
yüzde 90-95 nem ve 42 derecede bekletilir, düzenli alıklarla karıştılır. Her bir pirinç tanesi böylece ince bir miselium tabakası ile kaplanır. Sporlar oluşmadan mantarın büyümesi
durudurulur. Kojide çeşitli enzimler mevcuttur, bunların arasında amilaz, proteazlar, sulfatazlar, nükleazlar, fosfatazlar, transglikozidazlar ve diğerleri sayılabilir. Koji,
sonra deniz tuzu ve soya fasulyası ile karıştırılarak miso yapımında kullanılır.
"Kırmızı koji-kin", başka bir tür olan Monascus purpureus'tur.
Genom A. oryzae genom dizini Japon biyoteknoloji şirketleri tarafından çözülmüştür . Sekiz kromozom toplam 37 milyon çift bazdan oluşur.
Bu organizmayla aynı cinsten olan genetik model organizma Aspergillus nidulans ve insanlarda hastalık etmeni olan Aspergillus fumigatus'a oranla genomu üçte bir
daha büyüktür. Fazladan olan genlerin çoğu ikincil metabolit üretimiyle ilişkili olduğu tahmin edilmektedir.
Çarş. Tem. 30, 2008 9:30 pm tarafından 
